Nederland – De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationale Politie hebben een fenomeenanalyse uitgebracht over de soevereinenbeweging in Nederland, getiteld “Met de rug naar de samenleving”.
Uit deze analyse blijkt dat mensen die zichzelf soeverein verklaren zich afkeren van de overheid en andere instituties, en vaak feitelijk onjuiste verhalen verspreiden over de kwade intenties van deze instituties.
De beweging van soevereinen is divers en omvat verschillende gedragingen. De grootste groep streeft naar zo veel mogelijk onafhankelijkheid maar erkent dat volledige losmaking van de samenleving moeilijk is. Een tweede categorie beschouwt de Nederlandse wet- en regelgeving als ongeldig en weigert bijvoorbeeld belastingen en boetes te betalen. Een kleine groep binnen de beweging overweegt geweld te gebruiken tegen het huidige systeem.
Hoewel het aantal mensen dat zichzelf soeverein verklaart geen existentiële bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde, groeit de beweging wel en zijn er zorgen over de voedingsbodem voor het gedachtegoed. Met name op korte termijn is er een dreiging van geweld. Hoewel de meeste soevereinen in Nederland tot nu toe een geweldloos verleden hebben, zijn er toenemende gevallen van intimidatie en bedreiging van lokale politici, ambtenaren, rechters, journalisten en wetenschappers. Enkele gewelddadige confrontaties met politie en deurwaarders hebben plaatsgevonden, en de verwachting is dat het aantal gewelddadige incidenten zal toenemen.
De minister van Justitie en Veiligheid en de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hebben als reactie op deze analyse een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over hoe om te gaan met soevereinen. De belangrijkste urgentie is het beschermen van de democratische rechtstaat en het voorkomen dat mensen in kwetsbare posities de dupe worden. Het kabinet streeft drie doelen na: handhaven bij wetsovertredingen en het tegengaan van gewelddadig extremisme, voorkomen dat mensen verder gaan in democratie-ondermijnend gedrag, en ervoor zorgen dat de beweging niet groter wordt. Dit vraagt om een gecoördineerde aanpak vanuit verschillende sectoren, waaronder lokaal bestuur, onderwijs, en de politie.