De afgelopen jaren is het aantal incidenten met explosieven sterk toegenomen.
In 2022 waren er 343 incidenten, in 2023 steeg dit aantal naar 1057 en tot juni dit jaar zijn er al 496 geregistreerd. Hoewel de politie-inzet de afgelopen 2,5 jaar leidde tot bijna 500 aanhoudingen en veel informatie opleverde, is er meer nodig om het probleem fundamenteel aan te pakken. Politie, Openbaar Ministerie (OM) en lokale bestuurders pleiten in de Tweede Kamer voor een strategisch offensief waarbij ook partners buiten het veiligheidsdomein worden betrokken.
Aanslagen en Criminele Netwerken
De meeste explosievenincidenten betreffen aanslagen op woningen en bedrijven, vooral in grote steden maar ook in kleinere gemeenten. Vaak worden aan elkaar geplakte Cobra’s of een combinatie van Cobra’s en brandstof gebruikt. De politie ziet een duidelijke link met het criminele (drugs)circuit en constateert ook copycat-gedrag, waarbij explosieven worden ingezet om bijvoorbeeld relationele conflicten te beslechten.
Jonge Uitvoerders
De aanslagen volgen vaak een vast patroon met opdrachtgevers, brokers, facilitators, ronselaars en uitvoerders. “Het zijn vaak jongeren die de explosieven plaatsen,” zegt Jos van der Stap, programmamanager High Impact Crime. “Kwetsbare jongeren die voor een kleine vergoeding bereid zijn zware misdrijven te plegen en grote risico’s te nemen.” De gemiddelde leeftijd van de verdachten is 23 jaar, maar er zijn ook jongens van 13 of 14 jaar bij. Veel van hen hebben al meerdere misdrijven op hun naam staan.
Aanhoudingen en Uitdagingen
In bijna een kwart van de incidenten lukt het om verdachten aan te houden. “Dat lijkt misschien weinig, maar bedenk dat het plegen van een explosie een zeer anoniem delict is,” legt Van der Stap uit. Het is moeilijk om opdrachtgevers te identificeren vanwege de vele tussenpersonen. Bovendien hebben slachtoffers vaak geen belang bij het praten met de politie, zeker niet als het gaat om conflicten over bijvoorbeeld drugs.
Intensieve Samenwerking Nodig
Ondanks alle inspanningen neemt het aantal aanslagen niet af. Van der Stap benadrukt dat intensieve samenwerking met alle betrokken partijen noodzakelijk is. Er is al samenwerking met korpsen in Duitsland, Frankrijk, België en met Europol om de toegang tot illegaal vuurwerk, zoals de veelgebruikte Cobra’s, te beperken. Het Ministerie van Justitie en Veiligheid werkt aan internationale regelgeving via de Europese Commissie.
De grootste uitdaging ligt echter in het verminderen van de groep jongeren die bereid is aanslagen te plegen. “We moeten ervoor zorgen dat deze kwetsbare jongeren niet langer beschikbaar zijn voor het vuile werk van anderen. Preventie door samenwerking met partners is essentieel,” aldus Van der Stap.
Sociale Media en Toezicht
Van der Stap wijst ook op de rol van sociale mediaplatforms die worden gebruikt om opdrachten uit te zetten en plegers te ronselen. “Deze platforms zijn aantrekkelijk vanwege het gebrek aan controle of sancties. Meer toezicht kan helpen om misbruik te verminderen.”
Taskforce en Strategisch Offensief
Van der Stap benadrukt het belang van samenwerking en het bundelen van initiatieven. “We steunen het Strategisch Offensief Tegen Explosies, waarin politie, OM, lokale overheden en andere partners samenwerken. Alleen door gezamenlijk op te trekken en alle inzet te coördineren, kunnen we effectief zijn.”
Dit offensief moet leiden tot een geïntegreerde aanpak waarbij zowel preventieve als repressieve maatregelen worden genomen om de problematiek van explosievenincidenten terug te dringen en de samenleving veiliger te maken.